Kişilik, yaşamın ilk yıllarında şekillenmeye başlamaktadır.Ebeveynlik tutumları, bebeklik, çocukluk ve sosyal çevre kişiliğin şekillenmesinde oldukça önemli rol oynar.

Bağlanma, anne ile doğumdan ilk temasla birlikte başlar ve ileriki tüm yaşamını etkilemektedir. Anne-bebek ilişkisi yetişkin hayatındaki ilişkilerinin sağlıklı olmasında önemlidir.

Çocuğun anneye duygusal olarak bağlanması hayatta kalması için gereklidir. Bebek bakıma muhtaçtır. Anne zamanında ihtiyaçlarını karşılar ve göz kontağı kurarak bebeğe uyumlu tepki veriyorsa bu pozitif bir durumdur. Bağlanma döneminde beyin bölgeleri gelişimi önem göstermektedir. Bebeğin anne karnında önce sağ yarım kürenin gelişim gösterdiği bilinmektedir. Sol yarım küre ise ikinci yılda başlayan doğum sonrası büyüme atağına kadar sürer. Bebeğin sağ beyin durumunun düzenlenmesi için, empatik annenin duygulanım durumlarındaki iniş ve çıkışla, bebeğin içsel negatif ve pozitif uyarılma durumlarındaki iniş ve çıkışlarla uyumlu olmalıdır.

Brown & Jaffe (1975) : ‘’ Dilin gelişim öncesi çocuk için geçerli olan görsel ve işitsel iletişim türü açısından bebeklikte sağ yatım kürenin hakim olduğu düşünülebilir. ‘’

Yapılan bir çok araştırma göstermiştir ki anne ile bebek arasındaki ilişki ilk temel ilişkimizdir. 1969’da Bowlby ile başlayan 1973 Ainsworth ile devam eden süreçte bebeğin ebeveynine koruyucu, güvenli bir ebeveyne yakınlık arayışını tetikleyen bir sistem ile doğmaları ile ilişkili olduğu ve bu sistemin güvenli ya da güvensiz bağlanma davranışlarını oluşturduğunu araştırdılar.

Ainsworth, ebeveynin ilk yıl bebeğinin ağlamalarına zamanında ve etkin cevap verdiğinde, bu bebeklerin bir yılın sonunda daha az ağladıklarını gözlemledi daha sonra bu gözlemlerini laboratuar ortamına soktu ve çeşitli bulgular elde etti. Ebeveyn bebeğin o anki ihtiyaçlarını duyup, ona zamanında ve etkin cevap verdiğinde bebek güvende olduğunu tecrübeler. Tekrar eden bu süreçte bebek anneye güvenli bağlanıyor. Çocuk sadece annesine değil, dış dünyaya da güven duyabileceği algısını geliştiriyor ve tüm duygusal ilişkileri için model oluşturmuş oluyor. Anne çocuğun duygularına uyumlu ve tekrarlı şekilde cevap verdiğinde çocuk, duygularını düzenlemeyi de öğrenecektir.

Çocuk ile annesi arasındaki bu bağlanma ilişkisinin  başarısız olması annenin çocuğa fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarını anlayamaması, zamanında yanıt vermemesi ve süreklilik göstermemesinden kaynaklanabilir. Bunun sebebi de annenin kendi güvensiz bağlanma geçmişinden geliyor olmasıdır. Anne güvensiz bağlanma stilini geliştirmişse çocuğuna da güvensiz bağlanma stiliyle bakım verecektir. Yani bebeğin ebeveynle güvenli bağlanma gerçekleştirebilmesi için, ebeveynin de güvenli bağlanma geçmişine sahip olması gerekmektedir. Bunu değiştirmek anda olmakla ilgilidir. Ebeveyn her ne kadar güvensiz bağlanma geçmişinden geliyor olsa da bebeğin ihtiyaçlarına odaklanıp kendi iç süreçlerini yansıtmamaya çalışarak ve bebeği ayrı bir birey kabul ederek ihtiyaçlarına uyumlu ve etkin bir şekilde cevap verebilirler. Bebeğin ihtiyaçlarına uyumlanabilmek elinizde ve bu kapasite her insaoğlunda mevcuttur. Sadece o ana odaklanmak yeterli olacaktır.

BAĞLANMA STİLLERİ

Güvenli Bağlanma : Ebeveyn bebeğin ihtiyaçlarını uyumlu ve tekrarlı bir şekilde aksatmadan cevap verebildiğinde güvenli bağlanma gerçekleşecektir. Acıktığında emzirmek, sevilmek istediğinde sevgimizi göstermek, altını ıslattığında altını temizlemek, oyun oynamak istediğinde oynamak ve bunları yaparken o anda olup, dokunma, göz kontağı kurmak ve ses tonumuza dikkat etmemiz gerekmektedir.

Kaçınmalı Bağlanma : Ebeveyn bebeğin ihtiyaçlarını görememiştir, tekrarlı olmamıştır ya da zamanında yanıt vermemiştir. Bu bağlanma stilinde çocuklar erken bağımsızlığı öğrenir. Bu ihtiyaçlar göz ardı edilmiş olabilir ve sadece fiziksel ihtiyaçlar değildir bunlar. Temas ihtiyacı, görülme ihtiyacı ve var olduğuna dair ihtiyaçları da barındırır.

Kaygılı Bağlanma : Ebeveyn kaygısını çocuğa geçirmiştir ya da istikrarsız bakım vermiştir. Bebek zaman zaman ebeveynine ulaşabilmişken zaman zaman da ulaşamamış olabilir. Ebeveyn zamanında emzirirken birden kapının çalmasıyla emzirmeyi kesmesi ya da başka işlerle meşgulken bebeği acıkmış ve ertelemiş olabilir emzirmeyi gibi…

Düzensiz (karmaşık) Bağlanma : Ebeveyn, bebekle olan ilişkisinde korkutucu. Bebeğin o anki fiziksel duygusal ihtiyaçlarını karşılamadığı gibi şiddet de gösteriyordur. Geçmişle alakalı kendi travmalarını bebeğe yansıtıyor ve bebeğin ihtiyaçlarıyla kendi ihtiyaçlarını ayıramıyordur.

Hangi bağlanma geçmişinden geliyor olursak olalım kader diyerek vazgeçebileceğimizden bahsedemeyiz. Farkındalığımız arttığında ve geçmişten gelen acıları çalıştığımızda içerdeki çıkmayı bekleyen  sağlıklı bağlanma şeklimiz bizi karşılayacaktır.

Uzm. Klinik Psikolog Zeynep Balkız - Terapi Enstitüsü/Beylikdüzü/İstanbul