Dille ilgili önemli araştırmaları olan Noam Chomsky, dil edinmeye genetik olarak programlandığımızı öne sürmüştür. Çocukların fizyolojik ya da nörolojik bir engeli yoksa, dil zengini bir ortamda yetişirlerse dil becerilerinin iyi olması beklenir. Bu dil zengini ortam da, bebeğin ihtiyaçlarına tam olarak odaklanmış, onların ihtiyaçlarını karşılamaya ve bebeğe ilgi göstermeye istekli bir bakım verenin bebekçe denilen daha sesli, abartılı dili kullanması ve yeterince uyaranla bebeğe tepki vermesiyle oluşur.
Bakım veren kişi günlük aktivitelerin, rutinin içinde gördüğü şeyleri bebeğe gösterir ve onların isimlerini söyler. Kediyi, köpeği, meyveyi, yemekleri… İşte, tekrarlandıkça bu görüntüler ile resimler eşleşmeye başlar. İlk yaşına yaklaşan çocuk artık fizyolojik olarak hazırsa ilk denemelerine başlayacaktır. Bakım verenin ve aile üyelerinin desteğiyle de daha fazlasını denemek için cesareti ve dikkati artacaktır. Araştırmalar yılları devirip bugünlere gelmiş pek çok şarkı, ninni ve tekerlemenin de çocukların dil ve dinleme becerilerini, akıcı konuşmalarını desteklediğini göstermiştir. Yani bakım verenin temas halinde olmadığı durumlarda örneğin; çocuğun sadece televizyonu, videoyu izleyerek bir dili öğrenmesini ya da dil becerisinin gelişmesini beklemek boşa çabadır. Dili öğrenmenin tek ve en önemli gerçeğinin insanlar olduğunu unutmamak gerekir. 
Bebek ile bakım veren kişi arasındaki bu iletişim sıcaklıkla, bakışlarla, bebekçe konuşmalarla sürer. Yani fiziksel yakınlık ve göz teması ile birlikte bu sese alışan bebek, içine doğduğu ailenin diline beynini uyarlar. Bu süreci çocuk gelişimi uzmanı Prof. Colwyn Trevarthen “iletişim dansı” olarak adlandırır.
İletişim dansı kavramına değinmişken ne olduğundan ve bunun nasıl gerçekleştiğinden bahsetmek istiyorum. Konuyla ilgili önemli uzmanlardan Peter Hobson, bu dansın bir ucunda ebeveyn, bir ucunda çocuk, diğer ucunda da dış dünya olduğunu söyler. Çocuk ve ebeveyn aynı dünyaya farklı açılardan bakar ve bu aslında empatinin başlangıcıdır. Bir sonraki kavram, çocuğun ebeveyninden ayrı olarak kendi kişisel bakış açısını tanımasıdır. Bu da gerçekçi düşünce ve davranışlar için farkındalık yaratır. Sonuç olarak, birden fazla bakışın bulunma olasılığı da çocukları, nesnelere başka anlamlar yüklenerek oynanan, sembolik oyunları oynamaya yönlendirir.
Aslında Hobson’ın dedikleri pek çok nörobilimsel araştırmayla da oldukça ilgili gözükmektedir. Güçlü ve sağlıklı kurulmuş olan erken dönem duygusal bağ, beynin gerçekçi düşünme, karar alma, otokontrol ve sosyal hayatta var olmak için yaptığımız pek çok davranışla ilişkili olan prefrontal korteks bölgesindeki sinir ağlarının gelişimi ile bağlantılıdır.
Özetlersek; günlük rutinin içindeki her şeyi bir fırsat olarak değerlendirmek gerektiğini ve oyunun gelişimin her basamağında olduğu gibi burada da çok önemli olduğunu hatırlatmakta fayda var. Bunu yaparken de onların dil becerileri için tek doğru cevabı olan kapalı uçlu sorular yerine daha fazla düşündürmeye sevk edici, üretici olmasını, akıl yürütmesini sağlayacak sorularla desteklemek önemlidir. Zaten önceki yazılarımda da tekrar tekrar bahsettiğim gibi çocuklar bir konu hakkında konuşurken direkt bir çözüm bulmak ya da sorgulamak yerine onun duygusunu ve ne hissettiğini anladığınızı söyleyip kendisinin adım adım çözüme kavuşmasına destek olmak önemlidir.
Aslında bütün bunlar bize çocuğun gelişim basamaklarında tırmanırken ne kadar çok iletişime, bağa, duygusal yakınlığa ve anlaşılmaya ihtiyaç duyduğunu ve bunlarla desteklenirse sağlıklı bir birey olmak için sağlam temelleri olacağını gösterir. Konuşmayı, yürümeyi, bezini bırakmayı, kalem tutmayı öğrenmesi hepsi bu temellerin oluşması için önemli birer fırsattır.
Fırsatları iyi değerlendirmemiz temennisiyle…
Uzman Klinik Psikolog Nur SAĞIROĞLU - Terapi Enstitüsü/Beylikdüzü/İstanbul
