Her insan hayatını sürdürmek için yemeye, içmeye, uyumaya gereksinim duyar. Bu gereksinimlerin doyurulmaması kendimizi gergin hissetmemize neden olur. Gereksinimlerimizi doyurmak için dürtülerimiz bizi harekete geçirir. Dürtü; karnımız acıktığında bizi buzdolabını açıp yemek arama davranışına iten şeydir. Çoğu zaman gereksinimlerimizi doyurmayı ertelememiz gerekebilir. Mesela, sokakta acıkırsak hemen bir restorana girmek yerine eve gitmeyi bekleyebiliriz.

 Dürtü kontrol bozukluğu nedir?

Bazen çok şiddetli olduklarında dürtüleri ertelemek güç olabilir. Bu durumda kişi kendini gergin hisseder, başka şeylere kendini vermekte güçlük çeker. Bu gerilimi azaltmanın tek yolu harekete geçmek gibi gelir. Ve örneğin kişi sonuçta yoğun suçluluk ve utanç duyacağını bilse de mağazada gördüğü saati cebine indirir. O anda gerilim azaldığı için kısacık bir rahatlama yaşar, sonra suçluluk duyar ve bir süre sonra aynı eylemi tekrar eder. İşte dürtü kontrol bozuklukları bu tür durumları tarif eder.

Dürtüleri kontrol etmek olgunlaştırıyor

 Erişkin hayatında dürtülerimizi ne kadar çok erteleyebilir ya da başka şeylerle yer değiştirmelerini sağlayabilirsek, stresle de o kadar iyi başa çıkabiliriz. İçimizden bizi davranışa iten her isteğe yanıt vermememiz bizi olgunlaştırır. İsteklerimize hayır diyebilmek özgürlüğümüzdür aynı zamanda. Ödememiz gereken elektrik su faturaları varken kendimize pırlanta yüzük almak kısa bir an için haz duymamızı sağlasa da, borçları karşılayabilmek için fazladan çalışması gereken gene bizden başkası  değildir.

Bebekler dürtülerini kontrol edemezler

 Bebekler henüz dürtülerini kontrol etme becerisine sahip değildirler. Bu yüzden canları sıkıldığında, karınları acıktığında, altları pislendiğinde, üşüdüklerinde, korktuklarında ağlarlar. Eğer anne bebeğin gereksinimini hemen karşılarsa bebek rahatlar. Çocuk büyüdükçe her şeyin hemen yapılamayacağını bazı isteklerini ertelemesi gerektiğini öğrenir. Kendini denetlemeyi öğrenemeyen çocukta davranış sorunları ortaya çıkar. Bu nedenle anne babaların çocuklarına bütün gereksinimlerinin hemen karşılanamayacağını öğretmeleri gerekir.

 DÜRTÜ KONTROL BOZUKLUKLARI NELERDİR?

• Patolojik kumar Kleptomani (çalma hastalığı)
• Trikotillomani (saç yolma hastalığı)
• Piromani (yangın çıkarma)
• Aralıklı patlayıcı bozukluk (sebepsiz yere ani öfke patlamaları ve saldırganlık)
• Patolojik cilt yolma
• Kompulsif (takıntılı) alışveriş
• Kompulsif (takıntılı) cinsel davranış
• İnternet bağımlılığı
• Kendine zarar verme davranışı Binge (tıkınırcasına) yeme bozukluğu

DÜRTÜ KONTROL BOZUKLUKLARININ ORTAK ÖZELLİKLERİ

• Yapılan davranışın ortaya çıkardığı olumsuz sonuçlar görülmesine rağmen, tekrarlayıcı ya da takıntılı biçimde o davranışı sürdürmek
• Sorunlu davranışı kontrol etme güçlüğü
• Sorunlu davranışı yerine getirmeden önce davranışa yönelik yoğun istek
• Sorunlu davranışı yerine getirme sırasında haz duyma

Kontrolsüz dürtüler hayat kalitesini bozuyor.Dürtü kontrol bozuklukları, kişinin ve çevresinin hayat kalitesini bozar, sosyal ilişkileri güçleştirir, iş hayatını olumsuz etkiler. Bu tür sorunları olan kişiler sıklıkla sıkıntılarını gizleme eğilimindedirler ve bu nedenle sorunlar gizli kalır. Zaman içerisinde ileri boyutlara vardığında sorun göze çarpmaya başlar. Dürtü kontrol bozukluklarının neden olduğu ikincil sorunlar zaman içerisinde depresyon ve kaygı bozukluklarına da zemin hazırlar. Tedavide içgörü yönelimli ve dürtü denetimi sağlayan bireysel terapiler ve paylaşım grupları da etkili olacaktır.

KAYNAK: PSİKOHAYAT DERGİSİ

SAYI:9